Miasto Wisła - oficjalna strona

Cechą charakterystyczną społeczeństwa Wisły jest jego wielowyznaniowość. Mieszkańcy miasta należą do kilkunastu Kościołów i związków wyznaniowych, w przeważającej części protestanckich. To wyróżnia Wisłę spośród innych miejscowości liczących do 15 tysięcy mieszkańców, gdyż podobne zróżnicowanie wyznaniowe spotyka się w zasadzie tylko w większych miastach. Taki stan rzeczy często zaskakuje turystów, ale nie jest niczym nadzwyczajnym na Śląsku Cieszyńskim, gdzie po obu stronach Olzy od wieków mieszkają wyznawcy różnych religii.

Odmienne niż w centralnej Polsce stosunki wyznaniowe Wisły mają wiele różnorodnych przyczyn. Z jednej strony wpływ na takie ukształtowanie struktury religijnej wywarło położenie geograficzne na ziemi pogranicza, z drugiej – dzieje księstwa cieszyńskiego, w granicach którego wieś przez wieki funkcjonowała. Słaba komunikacja z innymi częściami dóbr książęcych sprzyjała osiedlaniu się w górach zwolenników nauki Marcina Lutra i zachowaniu wyznania augsburskiego, nawet po porzuceniu reformacji przez księcia. W czasach rządów katolickich Habsburgów, mimo przeprowadzonej kontrreformacji, w górach przetrwali ewangelicy, którzy spotykali się na nabożeństwach w tzw. leśnych kościołach (w Wiśle na Bukowej). Mimo braku zboru luteranie korzystając z literatury religijnej doczekali Patentu tolerancyjnego z 1781 roku i wznieśli szkołę oraz najpierw drewniany, a następnie murowany dom modlitwy. Po dobudowaniu do niego wieży powstał dzisiejszy Kościół apostołów Piotra i Pawła należący do Parafii Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego (Luterańskiego). Ewangelicy do dziś stanowią ok. połowę mieszkańców Wisły.

Ciężkie warunki życia w górach sprzyjały migracji zarobkowej, a ta nawiązywaniu kontaktów z przedstawicielami innych narodów i kultur. Wiślanie korzystali z polskiej i czeskiej literatury religijnej: Biblii gdańskiej, postylli ks. Samuela Dambrowskiego i kancjonału ks. Jerzego Trzanowskiego. Pierwsi pastorzy przybywali z Górnych Węgier (Słowacji), a część z nich należała do niemieckiego kręgu kulturowego. „Odkrycia” Wisły dla polskiej inteligencji pod koniec XIX wieku dokonał ewangelik i syn pastora Bogumił Hoff. Wraz z rozwojem Wisły jako letniska miejscowość zaczęła się intensywnie różnicować pod względem wyznaniowym. Nieliczna społeczność katolicka dysponująca niewielkim najpierw drewnianym, a później murowanym kościółkiem wraz z napływem nowych osadników zaczęła się rozwijać. W okresie międzywojennym utworzono lokalię, a w 1957 roku erygowano pierwszą Parafię Kościoła Rzymskokatolickiego. Dziś katolicy w Wiśle stanowią społeczność złożoną z ok. 2400 osób.

Już przed pierwszą wojną światową do Wisły zaczęły docierać inne wyznania protestanckie, które na ewangelickim podłożu znalazły podatny grunt. Nowe idee wynikały m.in. z innej interpretacji Biblii. Ich rozwojowi sprzyjała zasada powszechnego kapłaństwa, duża samodzielność teologiczna wiślan oraz indywidualne cechy przywódcze poszczególnych osób. Prowadzenie misji wewnętrznej często owocowało oderwaniem się grupki osób od kościoła macierzystego i tworzeniem nowych zborów. Najwcześniej w Wiśle pojawił się ruch adwentowy (Kościół Adwentystów Dnia Siódmego) i zielonoświątkowy (Zbór Stanowczych Chrześcijan). W latach międzywojennych dołączyli baptyści, wolni chrześcijanie i świadkowie Jehowy. Niektóre z powstałych zborów z czasem uległo dalszym podziałom, stąd we współczesnej Wiśle żyją wierni kilkunastu Kościołów i wspólnot wyznaniowych, najczęściej zarejestrowanych, choć nie wszystkie wyznania posiadają swoje kościoły czy zbory. Nie odnotowano w Wiśle działalności szkodliwych społecznie sekt, choć niektóre wspólnoty stawiane są poza kręgiem wyznań chrześcijańskich ze względu na podważanie dogmatu o Trójcy Świętej.

W przeszłości w Wiśle mieszkali nieliczni wyznawcy judaizmu, którzy nie powrócili do swoich domów po drugiej wojnie światowej. Do dziś jednak wiślańscy Żydzi są wspominani z wielkim szacunkiem, jako osoby zasłużone dla rozwoju miejscowości. Za zamknięty epizod historyczny uznać należy fascynację części inteligencji i mieszańców spirytyzmem. W latach międzywojennych Wisła była ośrodkiem, tzw. wyższej wiedzy duchowej, w którym wydawano czasopisma i książki związane z taką tematyką. Ruch ten do dziś wzbudza wielkie emocje i kontrowersje, a dyskusje wokół jego dziedzictwa odżywają co jakiś czas, czemu sprzyja podwyższony poziom wrażliwości religijnej mieszkańców miasta.

Wybór literatury:
Zbigniew Pasek, Pstrokate piękno. Szkice z historii duchowości chrześcijańskiej, Kraków 1999.
Stosunki wyznaniowe na Śląsku Cieszyńskim od średniowiecza do współczesności, Ratingen 2000.
Renata Czyż, Strzegąc ojców wiary. Przewodnik po wiślańskich wspólnotach religijnych, Wisła 2004.
Renata Czyż, Zbigniew Pasek, Kościoły i wspólnoty religijne Wisły (Monografia Wisły, t. 3), Wisła 2008.